Intervju sa Nikolom Malovićem: Roman o prugastoplavoj duši

„Jedro nade“, roman nagrađivanog Laguninog autora, Nikole Malovića, obeležiće, po svoj prilici 2014. godinu. Reč je o obimnom sistemu pisanom 6 godina, koji objašnjava logiku baroka, podrazumeva Jevreje i otkriće Amerike, a otima se tumačenju.

Radnja prati Nikolu Smekiju, ambicioznog modnog industrijalca iz Barija, koji se na poziv gradonačelnice vraća u Perast, grad svojih predaka, da bi ponovo pokrenuo i oživeo tradicionalnu proizvodnju mornarskih majica.
U svetu koji potpuno zavisi od tehnologije, evoluirani Google preuzeo je ulogu boga, pa nadgleda sve i svakoga.

Jedro nade je roman o istorijskom razvitku mornarske majice koja je na Mediteranu mnogo više od elementarnog komada garderobe. Plavo-bele pruge su jedinica stila sveprisutnog pomorskog kulta, modni mit, ali i oličenje seksualnosti. Na primorju je svako ko nosi prugastoplavu majicu hodajuća avantura.

Kapetanski Perast politički je odvojen od susednog Kotora. Ima predsednika koji tvrdi da 1492. g. ni na jednom od tri broda s Kolumbom nije plovio katolički sveštenik, ali jeste tumač za hebrejski.

Malović je kao niko pre njega, u roman utkao logiku primorskog načina života, i ispleo ljubavnu priču u srcu urbane barokne bajke. Pred nama je izuzetna povest o čuvenom dezenu koji je postao globalni brend, u čiju istoriju su umešani Jevreji, katolički kraljevi i otkriće Amerike.

Vaš novi roman „Jedro nade“ je priča koja kombinuje, uslovno rečeno, istoriju Boke, preplitanje sudbine tog prostora i ostatka Evrope i mornarske majice. Kako je moguće jedan uslovno rečeno modni detalj staviti u takav kontekst?

Mornarska majica je odjevna institucija, koju ruski mornari ne zovu bez razloga „prugastom dušom“. Kada govorimo o prugastoplavom dezenu, mi govorimo o najpoznatijem, najseksualnijem, najavanturističkijem dezenu na svijetu. Na bilo kom glavnom gradskom trgu na svijetu, u ovom trenutku, prolazi neko ko je odjeven u mornarske pruge. Jedan od stubova „Jedra nade“ počiva na ovom fenomenu.

Kada smo kod mornarske majice, kako taj odevni predmet definiše Bokelje?

Kao i sve hrišćanske primorce, dvojako. Naime, primorci se poslovično dijele na one koji hvale more, i na one koji se drže kraja. Ali i jedni i drugi nose mornarske majice bez razlike, jer ih one determinišu. Primorac ima stečeno geografsko pravo da se odjene u tradicionalne pruge, premda ima i turist, ali je turist u mornarskoj majici odjeven suvenirom, dočim odjeven primorac nastavlja da baštini tradiciju superiornog dezena koji je ujedno i vojni.

Dobitnik ste ovogodišnje nagrade „„Pero despota Stefana Lazarevića“. Šta za Vas znači ta nagrade, dodela u porti manastira Gračanica i sam kontekst nagrade? Koliko su jezik i nacionalni identitet važni i za književni?

Prilikom dodjele nagrade, obreo sam se na svetosavskom duhovnom ostrvu za Vidovdan, tokom svega nekoliko dana kada Gračanica zaista živi tokom godine, jer se raduje rodu koji joj je došao, kao infuzija bratstva, u pohode. Gračanica je vrvjela od potomstva, ali i od kazivanja domaćina da su, u malo vremena, bili na 7 dječjih sahrana. Da li se to štogod radioaktivno, ili hemijski pogubno, pohranjuje u koncentričnim krugovima oko USA baze Bondstil, vrag zna, a Beograd možda. Ovakav odgovor na srpskom, u odnosu na pitanje koliko su jezik i nacionalni identitet važni i za književni, kazuje koliko je važno misliti na srpskom. Nije obavezno, ali je po nacionalnu književnost poželjno.

Vaš prirodni (i uslovno rečeno poslovni habitus) je Knjižara So u Herceg Novom. Pisac koji upravlja knjižarom, praktično živi u njoj, te postaje književnim likom?

Za sada se za taj korak nisam opredijelio još, premda se, istina, Knjižara So pominje u „Jedru nade“, ali ovlaš. Ovih dana proslavili smo desetljeće od osnivanja, i na glavnom Trgu govorili o mnogim atipičnostima knjižarstva formatiranog na način da akcenat stavlja na pravu iliti lijepu književnost, morske, pomorske i nautičke teme. Knjižara So nastavlja tradiciju 116 godina knjižarstva koga je 1898. pokrenuo rodonačelni Jovo Sekulović, rođen prije 135 godina.
 

I „Lutajući Bokelj“ i „Jedro nade“ su romani o Boki i duboko su ukorenjeni u Vaš karakter i mesto gde ste odrasli i živite. Da li je Boka uvek inspiracija i imate li nekada želju da promenite okvire Vašeg književnog rada?

Junak „Lutajućeg Bokelja“ se na jednom mjestu pita zašto bi iko ko živi u zvanično najljepšeg zalivu na svijetu poželio iz njega da ode? Odisej je poznatiji po lutanjima od njegove druge prave suštine, da rodnu Itaku ne napušta uopšte, te tako i ja, od vrste Primoraca koja ne plovi, držim da putovati nije nužno ako ste u startu, kod izvlačenja geografskih karata, dobro prošli. Za sada jedina edicija izdavačke kuće Knjižara So zove se „Bokeljologija“, i svi naslovi koji su izašli – od „Knjige o žućenici“, sa 120 recepata od najpoznatije divlje mediteranske jestive biljke, do „Austrougarskih tvrđava“, knjige na engleskom jeziku iz pera Bernarda Salivena – uokvirene su ramom iste edicije. No što bi bila bokeljologija? To je nauka koja proučava 5000 godina ljudskog postojanja u jedinom fjordu na Mediteranu, i sve što se civilizacijski za to vrijeme steklo na ovako malom prostoru. Jer: nema manje geografije s više istorije od Boke Kotorske. Zašto bih kao pisac radnjom izlazio iz bajkovitog zalivskog okvira? To se ni meni, niti čitaocu, ne bi isplatilo. Jer, ko samo uzme u ruke „Jedro nade“ vidjeće do koje je mjere svijet konektovan s Bokom, i do koje mjere književnost s nulte nadmorske upire prstom u sve ono što se dešava čovječanstvu, danas.

U kom stanju se nalazi srpska kultura, a s njom i književnost? Vi ste 6 godina pisali „Jedro nade“ i šta očekujete od njega sada kada je konačno izašao?

Nisam voditeljka, razumjećete me u metafori, a doživio sam 2. Lagunino izdanje za mjesec dana. Živim na najudaljenijoj tački od izdavačkog epicentra, napisao sam roman koji nije za čitanje pod suncobranom na plaži, a opet će se dogoditi, kao i kod „Lutajućeg Bokelja“ da će tokom ljeta postojati vremenski džepovi u kojima „Jedra nade“ neće biti u obalnim knjižarama usljed velike potražnje. Otkud to? Otud, rekao bih što se pročulo od uva do uva da smo dobili roman s bajkovitom mediteranskom scenom, bojama, ukusima i mirisima prostora odakle nam zapljuskuje oko, svjetsku priču, ljubav, i prkos prema globalnoj politici koja sve nas vuče u ambis. Ne postoji kraći način da se uđe u srž „Jedra nade“ od pregleda 24 ključna pojma: Mornarska majica, Boka Kotorska, svjetska moda, Perast, Sv. Nikola, brod, Google, vino, more, Mediteran, Kolumbo, hemijski tragovi na nebu, Jevreji, pomorandže, barok, Rusija, Kina, rat, pčele, muškarac, žena; ljubav, smrt, Bog. U ovom intervjuu mi smo se, nažalost, bavili sporednostima.

Za kraj, koji su Vam planovi za budućnost? Radite li na novom rukopisu?

Roman dug 6 godina traži da se s njim, kao i sa djetetom po rođenju, neko vrijeme poživi. Budući da putujem isključivo kolima, koristim duge relacije da intenzivno promišljam o temama koje bi bile dostojne savremenog čitaoca, na način da ga zabave, poduče, i ne udave. Takva je moja poetika. U ovom trenutku mislim da imamo roman koji neće da zastari do sljedeće decenije, čime je sve rečeno čak i ako bih ovoga trenutka umro od posljedica zračenja vremena u koje sam uronjen. Kako bilo, godinama promišljam da napišem roman o školjkama, kao usputni malakolog. Malakologija je nauka o školjkama. Pripovjedački bih vizir ovoga puta spustio ispod nulte nadmorske i kazivao o čudesnom načinu na koji su školjke uticale na svjetsku civilizaciju. Počev od prve imenom znane hrišćenke, Lidije, koja je prodavala purpur, najskupocjeniju boju svih vremena, kad je pred nju stao apostol Pavle...

Autor:Ivan Jovanović
Izvor: Novi Magazin